Tussen 1400 en 1700 werd in Mechelen slechts 20 procent van de mannen aangeklaagd voor sodomie (homoseksuele en andere ‘perverse’ handelingen) geëxecuteerd. Voor alle grote steden op het grondgebied van het huidige België was dat gemiddeld 60 procent, met een uitschieter tot 80 procent voor Leuven. Dat zei dr. Jonas Roelens (UGent) in de Babbelkroeg tijdens zijn lezing over ‘Duizend jaar homoseksualiteit in België.’ Twintig mensen hebben geboeid geluisterd.
Het huidige België was in de middeleeuwen een Europese voorloper in de vervolging van sodomieten (homoseksuele handelingen, maar ook bijvoorbeeld pederastie, bestialiteit…). Het eerste proces vond hier al in 1292 plaats. Bovendien was België de Europese regio waar homo’s, een begrip dat men in de middeleeuwen niet kende, het strengst werden vervolgd. Wie aangeklaagd werd, had 60 procent kans om ter dood te worden gebracht. Meestal via verbranding, de Bijbelse straf voor Sodom en Gomorra. Dit zijn erg hoge cijfers. De kans op executie bij een proces voor de beruchte Spaanse inquisitie was slechts 10 procent.
De middeleeuwse rechtbanken maakten ook een onderscheid tussen tops en bottoms. De eersten waren de actieve daders. Zij liepen veel meer kans op de doodstraf. De tweede groep, de bottoms, waren de passieve partij. Zij ontsnapten iets vaker aan de doodstraf, maar werden meestal gruwelijk gegeseld en tijdelijk of eeuwig verbannen.
Buitenlanders (migranten), sociaal marginale mensen en stedelingen maakten meer kans op een proces voor sodomie. De adel en de hogere klasse ontsnapten door hun goede connecties vaak aan het ergste.
Bij lesbiennes was er geen penis en penetratie. Dus kon van sodomie geen sprake zijn.
Bij economische, politieke en sociale onrust ging de maatschappij op zoek naar zondebokken. Dat waren, joden, ketters, heksen en homo’s. Die laatsten liepen vooral tussen 1450 en 1525 in het vizier. Daarna nam de intensiteit van de vervolging af. In de 17de eeuw vond de laatste executie van een sodomiet plaats, terwijl dan elders in Europa de executies in de lift zaten.
Waarom Mechelen aan het ergste ontsnapte. Terwijl Gent en Brugge in de late 15de eeuw een politiek en economisch turbulente periode beleefden, ging het Mechelen redelijk voor de wind. Bovendien telde de stad, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Gent en Bugge, veel minder buitenlanders/migranten.
En hoe verging het de lesbiennes. ‘Bij een aanklacht voor sodomie hadden ze slechts één kans op de tien om ter dood te worden gebracht’, zei Roelens. ‘Sodomie vereiste een penis en penetratie. Bij lesbiennes waren beide elementen afwezig en kon dus geen sprake zijn van sodomie.’ Om ze toch maar te kunnen veroordelen, gooiden de autoriteiten er vaak de beschuldiging van hekserij bovenop.
Roelens’ lezing is gebaseerd op het boek ‘Verzwegen verlangen. Een geschiedenis van homoseksualiteit in België’. Een aanrader voor tijdens de vrije dagen in de eindejaarsperiode.
Tekst en foto: Carl P (5/12/2021)