Tijdens de Duitse bezetting van België in de Tweede Wereldoorlog zijn de homo’s hier een pak beter af geweest dan hun lotgenoten in Duitsland. Met dank aan Napoleon Bonaparte.
‘Homo’s en lesbiennes in nazi-Europa.’ Recht in onze niche en bovendien nog eens in Mechelen, in Kazerne Dossin. Afgelopen zondag – koud en sneeuw – trokken we met 15 homo’s naar de erg gesmaakte expo. We zouden een van de laatste groepen zijn die de tentoonstelling bezochten. Maar ze is wegens groot succes tot midden maart verlengd. Ik ga nog eens terug om alle foto’s, teksten en video’s rustig te lezen en te bekijken. Daar had ik tijdens de meeslepende gidsbeurt de tijd niet voor.
1933, vlak voor de machtovername van Hitler in Duitsland. Artikel 175 van het strafwetboek van 1871 was van kracht, maar werd in Weimar Duitsland amper toegepast. Berlijn was toen zelfs zowat de homohoofdstad van Europa. Artikel 175 stelde seks tussen mannen strafbaar. Niet tussen vrouwen, want die konden nog altijd bekeerd worden en de voor Duitsland zo belangrijke kinderen krijgen. Toen Hitler in januari 1933 de macht greep, had hij meteen een wapen in de hand, artikel 175, om homo’s zwaar aan te pakken.
Napoleon was niet geïnteresseerd in wat mensen, ook niet mannen met elkaar, tussen de lakens deden.
België, op hetzelfde ogenblik. Hier was de Code Napoléon van 1804 van kracht, want ons land was aan het begin van de 19de eeuw een onderdeel van het Franse keizerrijk. Napoleon was niet geïnteresseerd in wat mensen, ook niet mannen met elkaar, tussen de lakens deden. Mannenseks was alleen strafbaar als sprake was van openbare zedenschennis en als minderjarigen in het spel waren. Wie thuis tussen de lakens wat plezier had, werd met rust gelaten.
Wanneer de Duitsers in mei 1940 België binnenvielen en dik vier jaar bezet hielden, installeerde Berlijn in ons land een militair bestuur. Dat respecteerde grotendeels de wetten van België, dus ook de Code Napoléon, en liet de magistratuur zitten. Terwijl in Duitsland tienduizenden mannen op basis van artikel 175 opgepakt, opgesloten, veroordeeld en soms vermoord werden – uit die tijd dateert ook de roze driehoek – ontsnapten de Belgische homo’s aan dat lot wegens niet strafbaar. Tussen 5.000 en 15.000 Duitse homo’s hebben de concentratiekampen niet overleefd.
Andere slachtoffergroeperingen hadden na de oorlog als het op herdenking aankwam een veel beter lobby-apparaat dan de homo’s
Heel opvallend. Artikel 175 werd in Duitsland pas in 1994 afgeschaft. In de jaren 1950 was er zelfs een nieuwe piek in rechtszaken tegen homo’s, eentje die niet gek veel kleiner was dan die tijdens het nazi-regime. Pas vanaf de jaren zestig zakte het aantal veroordelingen geleidelijk naar nul.
Na de oorlog zijn de vervolgde en vermoorde homo’s, zeker die in Duitsland, wat vergeten. Het homomonument in Berlijn is letterlijk duizenden keren kleiner en onopvallender dan het memoriaal voor de 6 miljoen vermoorde Joden. ‘Andere slachtoffergroeperingen hadden na de oorlog als het op herdenking aankwam een veel beter lobby-apparaat dan de homo’s’, zei onze gids daarover. In Breendonk duurde het tot ruim meer dan 40 jaar na het einde van de oorlog vooraleer vertegenwoordigers van de lgbtqia+-gemeenschap welkom waren bij de herdenking van de slachtoffers van de oorlog.
Een absolute aanrader.
Hier vind je een kort YouTube-filmpje over de expo. https://youtu.be/tTi43cqP1M8
Tekst en foto: Carl P
