Lgbtq+, en veel varianten daarvan. In het Museum van Schone Kunsten in Gent nam een gids ons afgelopen zondag op sleeptouw langs een 15-tal kunstwerken met een lgbtq+-thema. Veertien HLWM’ers genoten ervan, al had de rondleiding soms wel wat weg van een examen (kunst)geschiedenis.
Wist je hoe de L vooraan het letterwoord lgbtq+ is beland? Ik in elk geval niet. Het heeft alles te maken met de aidscrisis in de jaren tachtig en negentig. De homo’s hadden toen andere katten te geselen dan op de barricaden te staan voor gelijke rechten. Ze waren druk bezig de aidscrisis (proberen) overleven, vaak zelfs letterlijk.
De lesbiennes hebben toen het voortouw genomen in onze emancipatiestrijd, en in de zorg voor de homo’s die met bosjes wegvielen. Uit dankbaarheid daarvoor kwam de L vooraan lgb te staan, terwijl dat tot dan glb was geweest. Het was een van de weetjes die we zondag vernamen. Ik wist het niet. Jonathan DM wel.
Roze driehoek
Wat ik ook niet wist, was de wonderlijke verandering van roze in blauw en van blauw in roze. Roze was tot de 19de eeuw de kleur van mannen/jongens. Christus, de apostelen… zijn op oude schilderijen vaak afgebeeld in roze kledij. Vrouwen, Maria op kop, dan weer in blauw. Pas in de 20ste eeuw komt daarin een omslag. Vandaag is roze de kleur van meisjes en blauw die van jongens.
Maar hoe is roze geassocieerd geraakt met in eerste instanties homo’s? Dat heeft alles te maken met de nazivervolging van homo’s voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog. Homo’s kregen een roze driehoek opgeplakt. Lesbiennes werden meestal met rust gelaten. Net zoals ze in vroeger eeuwen veel minder op de brandstapel belandden dan homo’s. Bij lesbiennes kon geen sprake zijn van een tegennatuurlijke penetratie. ‘Blijkbaar hadden de rechters toen te weinig verbeeldingskracht’, zei de gids. En dus gingen ze heel vaak vrijuit.
En tot ongeveer de Tweede Wereldoorlog gingen kleine jongens vaak gekleed als meisjes en omgekeerd. Waarom? Kledij was duur en men droeg de kleren van het vorige kind, ook al was dat van een ander geslacht. De nazi’s, met hun nadruk op mannelijkheid en vrouwelijkheid, hebben daar verandering in gebracht.
Bij lesbiennes kon geen sprake zijn van een tegennatuurlijke penetratie. ‘Blijkbaar hadden de rechters toen te weinig verbeeldingskracht’, zei de gids.
Een 17de-eeuws schilderij van Cornelis de Vos toont de schilder en zijn vrouw met hun vier jonge kinderen. We mochten even raden hoeveel jongens en meisjes op het doek te zien waren. Twee jongens en twee meisjes, bleek. De meesten hadden het verkeerd, want op basis van de kledij ging het om drie meisjes en een jongen. Een van de jongens droeg meisjeskleren.
Een boeiende rondleiding, al zaten her en der wel fouten in de uitleg van de gids. De grootste kritiek is misschien wel dat bij een aantal kunstwerken het lgbtq+-thema er wat met de haren was bijgesleept. Niet zelden was kunst- en vliegwerk nodig om toch maar uit te komen bij een van de letters van lgbtq+. Een typisch geval van hineininterpretierung, dingen zien die er eigenlijk niet te zien zijn. En dingen door een 21ste-eeuwse bril herinterpreteren.
Carl (28/3/2023, tekst en foto).